Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar bütünüdür.
Çevre üzerinde etkili olabilecek herhangi bir faaliyet hakkındaki projenin hazırlanması ile başlayıp söz konusu projenin karar aşamasında devam eden ve inşaatı, faaliyet geçici ve hatta faaliyetin sona erdirilmesinden sonra da sürdürülen uzun bir çalışma sürecidir. Bu özelliği ile ÇED, çevresel etkileri olan faaliyetlerin bu etkilerinin sürekli ve düzenli olarak, bilimsel yöntemler ve tekniklerle kontrolünün sağlanmasında kullanılan en önemli çevre yönetim aracıdır.
ÇED sürecinde projenin uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek olası sorunlar, tasarım aşamalarında giderilebilir. Yapılması planlanan proje için çeşitli alternatiflerin sunulması, çevresel yönden yaralı olurken, proje sahibinin ileriye dönük maliyetlerini azalmasına ışık tutabilir. Aynı zamanda, halkın katılım toplantıları ile ilgili taraflar ve ilgili kamu kurumları arasında güven duygusu oluşturur ve bu sayede de ÇED süreci, ülkenin genel demokratik sürecine katkıda bulunur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi’ne tabi projeler, bakanlıkça yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından ÇED Raporları ve Proje Tanıtım Dosyaları hazırlanarak süreç sonrasında faaliyetine başlayabilirler.
Sanayi tesisleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği’nden kapsam dışı veya muaf olup olmadıklarına dair yönetmeliğin EK-1 ve EK-2 listesindeki sektörlere ve kapasite değerlerine bakarak karar verebilirler. Sanayi tesisleri faaliyetleri ile ÇED yönetmeliği Ek listesine girdiği halde kapasiteleri belirtilen kapasitenin altında kalıyor ise tesise ÇED Kapsam dışı yazısı, yapılan faaliyet hiçbir şekilde ek listesine gitmiyor ise ÇED muafiyet yazısı verilir. En az ÇED belgesi kadar önemli olan bu yazılar herhangi bir denetimde ilgili makamlar tarafından istenecektir.
Çevre İzin Lisans Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 listesinde yer alan ve faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olabilecek firmalar; Çevre Kanununa göre yürürlüğe konulan düzenlemeler uyarınca izne ve denetime tâbidir.
Çevre Danışmanlık hizmeti; Bu kapsamda kurum, kuruluş veya işletmelerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu ve alınan tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendirir. Tesis içi aylık incelemeler yapan, yıllık iç tetkik raporları düzenleyen ve çevre eğitimleri veren; işletme adına çevre izin ve lisans belgelerine başvuru işlemlerini takip eden ve başvuru konusu ilgili mevzuata uygun teknik bilgi, belge ve raporları hazırlayan veya hazırlanma sürecini takip eden; bakanlık tarafından yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarının sunduğu hizmettir. Aynı zaman da firmaların yapması gereken atık çıkışları, beyan ve bildirimler gibi konularda da destek verebilmektedir.
30.07.2019 tarihinde yayınlanan Çevre Yönetim Hizmetleri Hakkında Yönetmeliğin ikinci bölümde;
‘Çevre yönetimi hizmeti alma şartları
MADDE 5 – (1) Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği ek-1 listesinde yer alan işletmeler; çevre yönetim birimlerini kurmak veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti almak zorundadır.
(2) Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği ek-2 listesinde yer alan işletmeler; bir çevre görevlisini veya çevre mühendisini sürekli istihdam etmek veya çevre yönetim birimlerini kurmak veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti almak zorundadır.’
Hükmü yer almaktadır. Bu sebeple Çevre İzin Lisans Yönetmeliği kapsamında bulunan bütün firmaların yukarıdaki şartı sağlamaları gerekmektedir.
Geçici Faaliyet Belgesi: Çevre izin ve lisans sürecine tabi olan işletmelerin faaliyette bulunabilmeleri için Çevre İzni ve lisansı öncesi verilen belgedir. Geçici Faaliyet Belgesinin bir yıl geçerliliği vardır. Belge süre bitiminden 180 gün önce Çevre İzin Belgesi veya Çevre İzin Ve Lisans Belgesi için başvuru yapılması gerekmektedir.
Çevre İzin Belgesi: Alıcı ortamları korumak amacıyla ilgili mevzuat uyarınca işletmelere verilecek belgedir. Çevre Kanunu uyarınca alınması gereken; hava emisyonu, çevresel gürültü, atıksu deşarjı ve derin deniz deşarjı konularından en az birini içeren izindir.
Çevre İzin ve Lisans Belgesi: Bu Yönetmelik kapsamında verilecek çevre izin ve çevre lisanslarını kapsayan belgedir. Ön İşlem, Geri Kazanım Tesisleri, Bertaraf Tesisleri ve Diğer Atık Yönetim Faaliyetleri lisans konuları ile ilgili iş ve işlemlere ilişkin teknik yeterliliktir.
Geçici Faaliyet Belgesi, Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisansı başvurusu, Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan işletmeler için çevre danışmanlık firmaları, çevre yönetim birimi veya tesiste istihdam edilen çevre görevlisi tarafından yapılır. Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan işletmeler için Geçici Faaliyet Belgesi, Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisansı başvurusu, elektronik veya mobil imza ile elektronik ortamda yetkili mercie yapılır.
İşletmelerin, Geçici Faaliyet Belgesi alınmasından itibaren yüz seksen takvim günü içerisinde Çevre izin Lisans Yönetmeliği EK-3C’de belirtilen bilgi, belge ve raporlar ile birlikte Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisansına başvuru yapması zorunludur. Başvuru, yetkili merci tarafından değerlendirilir. Yapılan değerlendirme sonucunda, bilgi ve belgelerle birlikte ölçüm, analiz sonuçları ve raporların uygun bulunması durumunda 5 yıl süre ile geçerli olan Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi düzenlenir.
Geçici Faaliyet Belgesi ile Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisansının verilmesi, yenilenmesi ve güncellenmesi için ödenecek bedel ve tarifeler her yıl Bakanlık tarafından belirlenir ve Bakanlığın internet sayfasında yayınlanır. Geçici Faaliyet Belgesi ile Çevre İzni veya Çevre İzin ve Lisansının verilmesi için ödenmesi gereken ücretler, yetkili merciin Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüklerine ödenir.
Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliğinin;
- EK-1 ve EK-2 listelerinde yer aldığı halde alıcı ortama herhangi bir hava emisyonu ve atıksu deşarjı olmayan işletmeler Çevre İzin Muafiyeti için,
- EK-1 ve EK-2 listelerinde yer almayan işletmeler Çevre İzin Kapsam dışı Yazısı için,
- Kuruldukları yerde bir yıldan az faaliyet gösterecek geçici işletmeler ise çalışma süreleri ile ilgili bildirimleri için,
Yetkili mercie müracaat etmeleri zorunludur.
Ayrıca EK-1 ve EK-2 listelerinde yer almayan işletmeler ile kuruldukları yerde bir yıldan az faaliyet gösterecek işletmeler ilgili mevzuatta belirlenen esas, hüküm ve sınır değerlere uymak zorundadır.
Entegre Çevre Bilgi Sistemi; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 11.05.2018 itibari ile kullanıma açılmış olan çevrimiçi sistemdir. Bu sistem ile birlikte Çevre İzin ve Lisans, Atık Yönetim, Atıksu Bilgi Sistemi, Kimyasal Kayıt Sistemi, Sıfır atık Bilgi Sistemi gibi uygulamalar EÇBS çatısı altında birleştirilmiştir.
Entegre Çevre Bilgi Sistemine https://ecbs.cevre.gov.tr adresinden Vatandaş Girişi bölümünden giriş yapılabilmektedir.
Atık beyanı; Tesislerin faaliyetleri sonucu ortaya çıkan çevreye kirletici vasfı olan atıkların Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının yazılım sistemi üzerinden, her yıl Mart ayı sonuna kadar bildirmesi zorunludur.
Jeneratör beyanı; Tamamen acil durumlarda kullanılan, acil güç sistemleri (sürekli çalıştırılmayan, herhangi bir arıza durumunda veya elektrik kesintisinden dolayı işletmeye sokulan ve bu durumların ortadan kalkması ile işletmeden alınan ve yılda azami 500 saate kadar kullanılan) için işletmecileri her yıl içindeki bu tür kullanımlara ilişkin bir raporu yetkili mercilere sunmak zorundadır.
Toprak Kirliliği Beyanı; Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik, Ek-2 Tablo 2 de yer alan sektörler Bakanlığın çevrimiçi sayfasında “Faaliyet Ön Bilgi Formu”nu doldurmalıdır. Sonrasında formun yazılı olarak doldurulmuş hali ve sisteme eklenen belgeler ile birlikte bağlı bulundukları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Bekra (Seveso) Bildirimi; Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi Ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik ekinde bulunan tehlikeli kimyasal maddeleri barındıran kurumların, bulundurmuş olduğu maddelerle miktarını, Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının çevrimiçi programı ile beyan etmeleri gerekmektedir.
BEKRA Bildirimi ile işletmeler alt, üst ve kapsam dışı kurumlar olarak sınıflandırılırlar. Eğer işletmenin ‘alt seviye kuruluş’ çıkması durumunda bildirim haricinde Büyük Kaza Önleme Politika (BKÖP) Belgesi hazırlamaları; İşletme ‘üst seviyeli kuruluş’ çıkmaları durumunda bildirim haricinde Dâhili Acil Durum Planı hazırlamaları ve bu belgesi sisteme yüklemeleri gerekmektedir. İşletmelerin “Kapsam dışı” çıkmaları durumunda ise yalnızca Bekra Bildirimi yapmaları yeterli olacaktır.
Beyan edilmiş olan tehlikeli maddelerin miktarında, fiziki halinde ve/veya uygulanan proseslerde kuruluşun seviyesini etkileyecek bir değişiklik olması ya da maddelerin niteliğinde bir değişiklik olması, tesisin bilgilerinde bir değişiklik olması, tesisin faaliyetine son verilmesi, devredilmesi ya da yönetmelik kapsamı dışına çıkması durumlarında 30 gün içerisinde bildirim güncellenmelidir.
Atıksu beyanı; Bakanlığın çevrimiçi programı olan Atıksu bilgi sistemine evsel ve/veya endüstriyel atık su üreten bütün tesisler tarafından atıksu bertarafına ilişkin (Atıksu arıtım tesis durumu, fosseptik kanalizasyon bağlantı, yeniden kullanım vb.) bilgilerin girilmesi gerekmektedir. Sisteme atıksu arıtım tesisi olan yönetimler tarafından yıllık girilmesi gereken bilgiler her yıl ocak ayı son gününe kadar girilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte alıcı ortama deşarj eden tesisler tarafından Çevre İzin Belgesinde belirtilen sıklıkta alınan atıksu analiz sonuçlarının da sisteme girilmesi gerekmektedir.
Tesis bünyesinde oluşan tüm atıkların çevreye ve canlıya zarar vermeden atıkların oluşumundan bertarafına kadar olan süreç yönetimini kapsayan üç yıllık plandır. Endüstriyel faaliyet gösteren tesislerin yönetmeliklere uygun olarak atıkları ayrıştırması, lisanslı tesislere göndermesi ve bu işlemleri bir plan halinde hazırlayarak bağlı bulundukları ilin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunarak Endüstriyel Atık Yönetim Planı Onayını alması zorunludur.
Sıfır Atık; Üretim, tüketim ve hizmet süreçlerinde atık oluşumunun önlenmesi/azaltılması, yeniden kullanıma öncelik verilmesi, oluşan atıkların ise kaynağında ayrı biriktirilerek toplanması ve geri dönüşüm ve/veya geri kazanımının sağlanarak bertarafa gönderilecek atık miktarının azaltılması suretiyle çevre ve insan sağlığının ve tüm kaynakların korunmasını hedefleyen yaklaşımı ifade etmektedir.
Sıfır Atık Yönetmeliği Ek-1 listesinde yer alan Bina ve Yerleşkelerin Sıfır Atık Bilgi Sistemine kayıt olmak ve bu Yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerine ilişkin olarak istenen bilgi ve belgeleri sisteme kaydetmekle, Sıfır atık yönetim sistemi kapsamında toplanan atıklara ilişkin aylık bilgileri takip eden ayın on beşine kadar sıfır atık bilgi sistemi üzerinden bildirmekle ve her yıl Mart ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait bilgilerin veri kontrollerini tamamlamakla, bildirime esas bilgi ve belgeleri muhafaza etmekle yükümlüdür.
Sıfır atık yönetim sistemini kurmakla yükümlü olanlar ile sistemi gönüllü olarak kurmak isteyenler, Bakanlıkça yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarından sıfır atık yönetim sisteminin kurulması ve geliştirilmesinin sağlanması için danışmanlık hizmeti alabilirler.
21/12/2019 tarihli ve 30985 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Atık Yağların Yönetimi Yönetmeliği gereği; Motor yağı değişimi yapan tamirhaneler, akaryakıt istasyonları, yetkili ve özel servisler vb. işletmeler bağlı bulundukları ilin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunarak 5 yıl geçerliliği bulunan Motor Yağı Değişim Noktası İzin Belgesi almak zorundadır.
Motor Yağı Değişim Noktası İzin Belgesi’ni alacak olan işletmeler için yönetmeliğin 8. maddesinde aşağıdaki hükümler yer almaktadır.
‘(1) Atık yağ üreticileri;
a) Atık yağ oluşumunu en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almakla,
b) Farklı gruplardaki atık yağları birbirleriyle, su, çözücü, toksik, tehlikeli ve/veya diğer maddelerle/atıklarla karıştırmamakla,
c) Ek-1’de yer alan gruplara göre atık yağlarını kaynağında ayrı biriktirmek ve Atık Yönetimi Yönetmeliğinin 13 üncü maddesindeki hükümler doğrultusunda geçici depolama alanı kurmakla,
ç) Geçici depolama alanında kolayca doldurulup boşaltılabilir nitelikte üzerinde “atık yağ” ibaresi bulunan variller veya tanklar kullanmakla, kullanılan ekipmanlarda taşma, dökülme, sızma ve benzeri durumları engelleyecek tedbirleri almakla,
d) Atık yağları yetkilendirilmiş kuruluşlara teslim etmekle,
e) Atık beyan formunu bir önceki yıla ait bilgileri içerecek şekilde her yıl Ocak ayından itibaren başlamak üzere en geç Mart ayı sonuna kadar Bakanlıkça hazırlanan çevrimiçi uygulamalar kullanarak doldurmak, onaylamak, çıktısını almak ve beş yıl boyunca bir nüshasını saklamakla,
yükümlüdür.
(2) Motor yağı değişimi yapılan işletmeler, Atık Yönetimi Yönetmeliğinin 13 üncü maddesindeki hükümler doğrultusunda geçici depolama alanı kurmakla, il müdürlüğüne başvurarak Ek-3’te yer alan belgeyi almakla, Bakanlığın çevrimiçi programlarına kayıt olmakla, motor yağı değişimine ilişkin bilgileri çevrimiçi programı kullanarak bildirmekle ve onaylamakla yükümlüdür.’
Alıcı ortama atıksu deşarj eden ve/veya atık suyunu geri dönüşümlü olarak kullanan tesislerin ‘Atıksu Arıtım Tesisi Kimlik Belgesi’ alması zorunludur.
AAT Kimlik belgesi alacak olan tesislerin arıtma tesisi bilgilerini Bakanlığın çevrimiçi programına eksiksiz olarak girmesi ve Bakanlığın döner sermayesinin ödenecek belge ücreti ile bağlı bulunduğu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından düzenlenecek olan AAT Kimlik Belgesini alması gerekmektedir.
Atıksu arıtma tesisi kimlik belgesinde yer alan herhangi bir bilginin değişmesi halinde belgenin güncellenmesi gerekmektedir. Güncelleme işlemleri aynı şekilde Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından yapılacak olup, başvuruda bulunulması gerekmektedir. Belge güncelleme talebi için herhangi bir ilave ücret yatırılmayacak olup, sadece firma vergi numarası değişmesi halinde yeniden ücret yatırılmalıdır.
Emisyon ölçümü, tesislerin faaliyetine göre kullandıkları yakıt veya prosesi sebebi ile oluşan ve baca aracılığı ile tesis dışına atılan kirleticilerden örnekler alınarak belli parametrelerin analizinin yapılmasıdır.
Emisyon ölçüm raporu, Hava Konulu Çevre İzin Lisans Belgesi alması gereken işletmeciler için GFB işlemlerini tamamlanmasından sonra alınması gerek rapordur. Bakanlığın çevrimiçi programı ile talep açılır ve tesise laboratuvar ataması yapılır. Atanan laboratuvar tarafından yerinde inceleme yapılarak tesisin fiziksel şartları ve ölçülecek olan parametre değerleri çevre mevzuatları kapsamında değerlendirildikten sonra ölçüm yapılır. Gerekli durumlarda firmanın uygun emisyon azaltıcı tedbirlerin alınması sağlanır. Ölçüm süreci sona erdikten sonra rapor hazırlanır ve firmaya teslim edilir. Emisyon ölçüm raporunun geçerlilik süresi 2 yıl olup periyodik olarak teyit ölçümlerinin yapılması gerekmektedir.